Het Duits is een zeer diverse en rijke taal, die behoort tot de West-Germaanse taalfamilie. Het verscheen voor het eerst tijdens de Middeleeuwen met wat historische taalkundigen de 'Tweede Germaanse Klankverschuiving' noemen. Daarmee wordt een verandering in de klank van specifieke klinkers bedoeld waarmee vervolgens een nieuwe taal ontstond die verschillende talen en dialecten ontwikkelde.
Om de geschiedenis van de Duitse taal samen te vatten, kunnen we de drie belangrijkste periodes noemen die de ontwikkeling en standaardisatie ervan hebben bepaald:
- De eerste periode, bekend als het Oudhoogduits, werd overwegend gesproken door middel van groot aantal dialecten en een uitgebreide mondelinge traditie en met slechts enkele geschreven teksten;
- Daarna, tussen 1050 en 1350, kwam de Middelhoogduitse periode, waarin de uitbreiding van de Duitse stammen voorbij de oostelijke periferie van het Heilige Roomse Rijk een aanzienlijk geografisch gebied bereikte. Dat gebied komt nu overeen met de huidige landen als Oostenrijk, Polen, Tsjechië, Slowakije, Slovenië, Hongarije en Roemenië. Dit veroorzaakte een aanzienlijke toename van het aantal Duitstaligen. Deze periode onderging nog steeds taalkundige veranderingen, terwijl het ook begon met het gebruik van het Duits in plaats van het Latijn voor officiële doeleinden;
- Het moderne Duits begon zich te ontwikkelen met de Vroegnieuwhoogduitse periode, van 1350 tot 1650, door de Duitse filoloog Wilhelm Scherer. In deze belangrijke periode, vond Gutenberg in 1440 de boekdrukkunst uit en begon de Revolutie van de boekdrukkunst. Maarten Luther vertaalde de Bijbel van het Latijn in Duitse volkstaal (1534). Dit droeg bij aan de standaardisatie in de geschreven vorm van het Duits en de verdringing van het Latijn door het Duits als hoofdtaal in de Duitse staten die deel uitmaakten van het Heilige Roomse Rijk.
Het is echter pas in het midden van de achttiende eeuw dat er een algemeen aanvaarde standaard van het geschreven Duits verscheen. Dit kwam door het gebruik ervan voor handel en bestuur door het Habsburgse Rijk, dat begon in Oostenrijk maar ook het Midden- en Oost-Europa omvatte.
Het standaardiseringsproces werd voortgezet met de gebroeders Grimm en hun woordenboek. Dit werd gevolgd door het eerste Duden handboek, uitgegeven in 1880, met grammaticale en orthografische regels. Niettemin werden ook vele van het Duits afgeleide dialecten ontwikkeld en gebruikt in Midden-Europa en delen van Oost-Europa.
Taal versus Dialect
Volgens de taalkunde, die verwijst naar de wetenschappelijke studie van de taal, zijn er talrijke definities van wat taal is. Eén ervan, voorgesteld door de Engelse taalkundige en foneticus Henry Sweet, luidt als volgt:
Taal is de uitdrukking van ideeën door middel van spraakklanken die tot woorden worden gecombineerd. Woorden worden gecombineerd tot zinnen, waarbij deze combinatie beantwoordt aan die van ideeën in gedachten.
Deze definitie lijkt vaag voor de niet-taalkundige, en zou zelfs beschouwd kunnen worden als de definitie van dialect. Waar liggen dan de verschillen?Dialecten worden beschouwd als een taalvariëteit die aangeeft waar iemand vandaan komt.
Het zijn ook spraakvarianten die hun eigen grammaticale en fonologische regels, stilistische aspecten en taalkundige kenmerken hebben, maar die niet officieel als taal zijn erkend.
Wat maakt dat een dialect de status van taal krijgt, zijn politieke en sociale redenen. Dialecten ontwikkelen zich in een specifiek gebied en maken een taal uniek. Dit verklaart de regionale verschillen en geeft inzicht in de cultuur en identiteit van een regio.
Het Duits kent vele dialecten uit Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland, en ze hebben allemaal hun specifieke accenten, woordenschat, zinsbouw en meer!
Hoeveel Duitse Dialecten Bestaan er?
Het Duits is divers, zo divers dat onderzoekers en taalkundigen zestien regionale dialectgroepen hebben verzameld, die samen, alleen in Duitsland, ongeveer 250 dialecten vormen!
Deze verscheidenheid wordt verklaard door alle voormalige Duitse stammen en dorpen die bestonden tijdens de Hoogduitse Klankverschuiving en de migratieperiode naar het Oosten.
Hier geven wij je een overzicht van de zes belangrijkste en meest prominente Duitse talen en dialecten die tegenwoordig worden gesproken:
- Hoogduits;
- Laagduits;
- Beiers Duits;
- Opper-Saksisch dialect;
- Oostenrijks Duits;
- Zwitsers Duits.
Tegenwoordig is er minder onderscheid omdat het Standaard Duits de politieke en sociale taal is die in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland wordt gesproken. Zij kunnen elkaar dus verstaan ondanks enkele verschillen in uitspraak.
Ben je geïnteresseerd in het volgen van cursussen Duits? Neem gerust eens een kijkje op Superprof! Wij beschikken over een groot aantal Duits leraren verspreid over heel Nederland.
Wanneer we echter alleen naar de gesproken talen en dialecten kijken, zijn de verschillen in lexicon en syntaxis duidelijker. Zoals gezegd kent Duitsland talrijke dialecten, maar we kunnen vier hoofdgroepen onderscheiden:
- Van deze groepen is het Hoogduits de belangrijkste en meest prominente, omdat het het dialect omvat dat bekend staat als Hochdeutsch, dat verwijst naar het Standaard Duits. Het wordt het meest gesproken in Midden-Europa en door twee belangrijke subgroepen: Midden-Duits en Hoogduits. De Centraal-Duitse dialecten worden gesproken in Zuidoost-Nederland, België, Luxemburg en sommige delen van Noordoost-Frankrijk en in Duitsland. Terwijl de Boven-Duitse dialecten worden gesproken in Zuid-Duitsland, Oostenrijk, Liechtenstein en in de Duitstalige delen van Zwitserland en Italië;
- Laagduits, ook bekend als Plattdeutch, komt uit het noordelijk deel van Duitsland en Nederland. Dit dialect staat qua uitspraak het dichtst bij het Hochdeutsch en heeft dezelfde schriftelijke structuur. Helaas is het Nederduits een verdwijnend dialect, omdat steeds minder mensen het spreken;
- Beiers Duits is een zuidoostelijk dialect, dat qua schriftelijke vorm lijkt op het Standaard Duits, maar sterk verschilt in de uitspraak van de klinkers. In Beieren spreken de meeste mensen Beiers en dat verklaart waarom het Standaard Duits (Hochdeutsch) het 'geschreven Duits' wordt genoemd;
- Het Oppersaksisch dialect - Sächsisch, wordt voornamelijk gesproken in Saksen, een deelstaat in het oosten van Duitsland. Het Standaard Duits is sterk gebaseerd op dit dialect, met name in zijn lexicon en grammatica. Dit komt doordat het gebruikt is als basis voor de vroege ontwikkelingen in het standaardisatieproces van de Duitse taal tijdens de Vroegnieuwhoogduitse periode. Toen begon het standaardisatieproces met Maarten Luther en zijn vertaling van de Bijbel.
Het Standaard Duits de officiële taal van Oostenrijk en wordt het voornamelijk gebruikt in het onderwijs, bij officiële mededelingen en in de media. In 1951 heeft het Oostenrijkse Ministerie van Onderwijs, Kunst en Cultuur een nieuwe schriftelijke standaard voor het Oostenrijks Duits gedefinieerd en gepubliceerd.
Daarmee werd het als officiële taal van Oostenrijk erkend. Het Oostenrijks Duits heeft dus een unieke woordenschat en ook regionale dialecten zoals het Oostenrijks-Beiers, dat tot de groep Hoogduitse dialecten behoort.
Net als de Duitstalige buurlanden wordt in Zwitserland het Standaard Zwitsers alleen gebruikt als politieke en sociale taal, terwijl het Zwitserduits - Sweizerdeutsch- alle dialecten omvat die in Zwitserland veel worden gesproken.
De Zwitsers-Duitse dialecten behoren tot de subgroep Hoogduits en stammen alle af van het Alemannisch, dat behoort tot een specifieke stam uit het oude Germaanse stammenverbond dat bekend staat als de Alemannen.
Dit is slechts een korte samenvatting van de vele Duitse dialecten die tegenwoordig in Midden-Europa bestaan, maar er bestaan ook enkele overzeese dialecten. Deze overzeese dialecten werden voornamelijk gesproken door Duitstaligen die zich in verschillende delen van de wereld vestigden.
Dit gebeurde voornamelijk tijdens de kolonisaties of door het vormen van gemeenschappen: We noemen er hier een paar:
- Er wordt Duits gesproken in de Amana Colonies in de staat Iowa;
- Braziliaans Duits in de staat Rio Grande do Sul;
- Chileens Duits in de Chileense gemeente Llanquihue.
Deze verschillende dialecten hebben het Duitse dialect van hun oorspronkelijke kolonisten overgenomen en hebben ook nieuwe lexiconvormen verworven, afhankelijk van elke regio.
Duitse Dialecten en Diversiteit
Wat erg belangrijk is als je overweegt een nieuwe taal te leren en in het bijzonder als je Duits overweegt, is rekening houden met de verschillen en nuances die binnen de taal zelf bestaan.
Welk dialect je ook wilt spreken, wij raden je sterk aan te beginnen met het leren van het Standaard Hoogduits, omdat dit het meest gesproken en gebruikt wordt. In de loop van je leerproces kun je je het lexicon en de uitspraak van het dialect eigen maken dat voor jou het meest geschikt is.
Alle Duitstalige landen hebben veel te bieden op het gebied van beroepsmogelijkheden en culturele wonderen, hun dialecten zijn het bewijs van hun culturele verschillen en tradities.
Bij het leren van een Duits dialect is het nuttig om te weten of je naast het Standaard Duits een specifiek dialect nodig hebt. Dit zal je helpen bij het vinden van een bijlesdocent die zich aanpast aan je behoeften en die zich kan aanpassen aan je leerstijl en ritme.
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
